Als je weet dat novem een Latijnse vorm voor negen is, hoef ik je na september en oktober waarschijnlijk niet veel meer te vertellen. Dat de naam van de maand in alle hier weergegeven talen nagenoeg hetzelfde is, is dan ook gelijk verklaard. Kijken we echter naar alternatieve namen voor deze maand, dan zijn er wel wat opvallende dingen aan de hand.

Slachtmaand en bloedmaand
Een alternatieve naam voor november is in het Nederlands slachtmaand. Het Woordenboek der Nederlandse Taal noemt daarbij onder andere een bron uit 1775, die de naam verklaard: “Aan deeze maand is de naam van Slagt-maand gegeeven, omdat men geduurende dezelve gewoon is, Ossen en Verkens-Vleesch tot winterprovisie te slagten en op te doen.” Vaak komen dergelijke woorden in de meest verwante talen op een vergelijkbare manier voor, maar bij slachtmaand is dat niet het geval. Zo kende het Fries slachtmoanne, maar in het Engels en Duits kwam daar – in ieder geval voor zover ik heb gevonden – geen vertaling van voor. Het Deens kende dan wel weer slagtemåned en het Oudnoors slaktemåned, maar het Nynorsk, Zweeds en IJslands dan weer niet en het Afrikaans evenmin. Het Angelsaksisch kende wel het woord Blōtmōnaþ, in het modern Engels blót month, waarbij blót voor bloedoffer staat: de heidense volkeren slachtten rond ‘november’ dieren om te offeren aan de goden. In het Nederlands kwam ook wel de benaming bloedmaand voor.

Nevelmaand
In het Duits werd november ook wel Nebelung genoemd (Nebel is mist of nevel). Dat klinkt al een stuk vrediger dan slachtmaand, vind ik, en die naam past ook goed bij de vochtige late herfst van november. Het Nederlands doet dan ook lekker mee met onze oosterburen en kent (of kende) ook de benaming nevelmaand. Een vergelijkbare naam ben ik bij de andere talen niet tegengekomen, hoewel het klimaat in al die landen – Zuid-Afrika uitgezonderd – wel ongeveer hetzelfde is. Het Duits en Nederlands zijn ook de enige twee talen waarin ik de benaming Wintermonat of wintermaand tegenkwam. Die naam is best bijzonder, aangezien de winter (tegenwoordig) pas in de tweede helft van december begint…